In onze literatuur zien we aan het begin van de achtteiende eeuw de invloed van het rationalisme. Door middel van de ‘ratio’ men verandering brengen in de slechte maatschappelijke omstandigheden. Vooral de opvoeding was daarbij belangrijk. Een kind moest in vrijheid opgroeien tot een volwassen burger. Vooral Hieronymus van Alphen en Betje Wolff en Aagje Deken Pleitten hiervoor.
Dit is een moralistisch kindergedicht uit de vroege 19e eeuw. Het dient als afsluitende les in het boek De Brave Hendrik, bedoeld om kinderen aan te moedigen deugdzaam te leven..
Uit: De brave Hendrik
een leesboekje voor jonge kinderen (1810)
Het gedicht past in de Verlichting (18e eeuw)
Humor en ironie als middel om kritiek te leveren op starre moralisten.
Het gedicht laat zien hoe een jongen op slimme wijze religieuze argumenten gebruikt om zijn vader te overtuigen hem naar de kermis te laten gaan, waarbij de spanning tussen religie en het verlangen naar plezier in de 18e eeuw blootlegt.
Preromantiek en sentimentalisme
De romantiek
De negentiende eeuw werd overheersd door de romantiek. Via het gevoel wil men zich ze veel mogelijk uitleven. Teleurgesteld door het heden schiep men een een tweede werkelijkheid.
Die tweede werkelijkheid kende een aantal vluchtwegen:
Vluchtwegen van de romantiek
- De natuur geeft je de mogelijkheid je van de alledaagse werkelijkheid te verwijderen en dichter bij het eeuwige te komen.
- Door het verleden kan je je eigen werkelijkheid ontvluchten.
- Religie maakt het mogelijk om de behoefte aan het eeuwige te beleven.
- Humor laat je de betrekkelijkheid van alles inzien.
- De fascinatie voor de dood laat de fantasie zijn gang gaan.
De natuur
- De natuur geeft je de mogelijkheid je van de alledaagse werkelijkheid te verwijderen en dichter bij het eeuwige te komen.
- Belangrijke vertegenwoordiger in de
poëzie was Guido Gezelle.
Guido Gezelle – Het schrijverke
Belangstelling voor het verleden
Staring kijkt hier naar het verleden en geeft commentaar op de zelfverheerlijking van elke generatie in de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Hij gebruikt ironie om afstand nemen van overdreven rationalisme van zijn eeuw.
A.C Staring -De lettereeuwen
Op de afbeelding:
🔹 Joost van den Vondel (links onder) – vertegenwoordiger van de Gouden Eeuw
🔹 Daniel Heinsius (links boven) – eveneens Gouden Eeuw
🔹 Smits en Hoogvliet (links onder) – representanten van de Paarlen Eeuw (de overgangsperiode na de Gouden Eeuw)
🔹 A. Staring (rechtsboven) – vertegenwoordiger van de Diamanten Eeuw waarin hij en tijdgenoten zich bevonden.
Religie
Religie maakt het mogelijk om de behoefte aan het eeuwige te beleven.
In Nederland vertegen woordigt door de Reveil-beweging met als belangrijkeste vertegenwoordiger Willem Bilderdijk
Willem Bilderdijk – Gebed
Humor
laat je de betrekkelijkheid van alles inzien.
De dood
De fascinatie voor de dood laat de fantasie zijn gang gaan.
